Trong thời gian qua, từ khóa “Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo” đã và đang được nhắc đến ngày càng nhiều và đang thu hút được sự quan tâm rất tích cực của các cấp các ngành từ trung ương đến địa phương cũng như của toàn xã hội.

Theo Luật Khoa học và Công nghệ 2013, Đổi mới sáng tạo là việc tạo ra, ứng dụng thành tựu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hoá.

Đổi mới về cơ bản là quá trình chuyển ý tưởng, tri thức thành một kết quả cụ thể như sản phẩm, dịch vụ, quy trình, v.v. mang lại lợi ích gia tăng cho kinh tế và xã hội.

Đổi mới sáng tạo phải đảm bảo tính mới "chưa từng có" (mới so với thế giới, mới so với thị trường và mới so với doanh nghiệp) và tính "được thực hiện" (áp dụng quy trình mới trong sản xuất, đưa được sản phẩm ra thị trường)

Tại Nghị định số 95/2017/NĐ-CP ngày 16/8/2017 quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ KHCN, Đổi mới sáng tạo là lĩnh vực quản lý nhà nước được Chính phủ giao cho Bộ KHCN. Theo đó, Đổi mới sáng tạo cũng là lĩnh vực quản lý nhà nước được giao cho các Sở KHCN tại các địa phương tổ chức, triển khai và cụ thể hoá thực hiện.

Đồng chí Nguyễn Long Hải, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh phát biểu chỉ đạo trong phiên họp Ban Tổ chức Ngày hội KNĐMST tỉnh Lạng Sơn năm 2019

Trong thời gian qua, cùng với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của UBND tỉnh, sự chung tay của các cấp, các ngành, các địa phương, công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST trên địa bàn tỉnh đã đang bước đầu diễn ra theo chiều hướng tích cực đã đạt được một số kết quả ban đầu, cụ thể như:

- Bước đầu tạo được sự lan tỏa về KNĐMST trong các tổ chức, cá nhân, tiếp cận dần với xu hướng KNĐMST của vùng, của quốc gia. Ví dụ như:

+ Cuộc thi KNĐMST và Ngày hội KNĐMST tỉnh Lạng Sơn năm 2019 đã huy động sự tham gia của đông đảo tầng lớp nhân dân, học sinh, sinh viên với trên 57 sản phẩm dự thi; Tổ chức gian trưng bày với 32 gian trưng bày sản phẩm nông sản, trong đó bao gồm các đặc sản  đã được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (NHTT); đặc biệt còn có sự tham gia trưng bày xe ô tô Vinfast của Tập đoàn VinGroup - Thương hiệu Việt.

+ Ngày hội KNĐMST đã thu hút được sự quan tâm, xã hội hoá từ các doanh nghiệp, cá nhân trên địa bàn tỉnh hỗ trợ cho công tác tổ chức Ngày hội KNĐMST tỉnh năm 2019. Từ đó, cũng đã thấy được sự quan tâm tích cực của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh đến công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST.

+ Trên các trang mạng hiện nay về KNĐMST, thông tin về Ngày hội KNĐMST sáng tạo tỉnh Lạng Sơn đã được dành những lời ưu ái và khen ngợi, như: Nhandantv.vn; Khoahocphattrien.vn; Startup.vnexpress.net; Dean844.most.gov.vn; Congthuong.vn; Baolangson.vn; Tin247.com; Danviet.vn; Enternews.vn; Baomoi.com; Interfive.vn;…

- Bước đầu tạo sự kết nối các yếu tố của hệ sinh thái KNĐMST: Ý tưởng KNĐMST, nhà đầu tư tiềm năng, nhà tư vấn, nhà quản lý, chính sách hỗ trợ… Ví dụ:

+ Tại Vòng chung kết KNĐMST, các tác giả các sản phẩm dự thi có chất lượng cũng đã được các chuyên gia tư vấn cách thức trình bày, hoàn thiện hồ sơ dự án, chiến lược kinh doanh, được các giám khảo là những chuyên gia, những nhà quản lý, nhà đầu tư, nhà cố vấn có kinh nghiệm tư vấn, hướng dẫn, kết nối, quảng bá

+ Sản phẩm Bún ngô Thuận Anh trong đợt trưng bày triển lãm tại Ngày hội KNĐMST quốc gia 12/2019 tại Quảng Ninh đã kết nối thị trường được với một số đối tác người Hàn Quốc; Sản phẩm được nhiều người quan tâm.

+ Ý tưởng về Ứng dụng kết nối chủ hàng và chủxe qua ứng dụng điện thoại IZIVAN của Công ty TNHH công nghệ và đầu tư IZIVAN, có trụ sở chính tại Thị trấn Đồng Đăng, huyện Cao Lộc - đạt giải ba Cuộc thi KNĐMST tỉnh Lạng Sơn năm 2019 vừa qua đã được Cục bản quyền tác giả cấp giấy chứng nhận quyền tác giả cho sản phẩm nêu trên. Trên cơ sở đó đã đủ điều kiện được Sở KHCN cấp chứng nhận là doanh nghiệp KHCN và được hưởng ưu đãi về Thuế theo Nghị định 13/2019/NĐ-CP ngày 01/02/2019 về Doanh nghiệp KHCN.

- Bước đầu khuyến khích, thúc đẩy động lực và nâng cao được hiệu quả công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST.

+ Thực hiện Kế hoạch số 39/KH-UBND ngày 15/2/2019 của UBND tỉnh Lạng Sơn về Hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST năm 2019, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh đã tích cực, chủ động tổ chức triển khai kế hoạch theo chức năng nhiệm vụ được giao. Ông Phạm Hồng Quất - Cục trưởng cục phát triển thị trường và doanh nghiệp KHCN trong lần trả lời phỏng vấn Đài phát thanh và truyền hình tỉnh đã đánh giá rất cao tỉnh Lạng Sơn, trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, đã huy động được các sở, ngành, UBND các huyện thành phố, các cơ quan đơn vị doanh nghiệp cùng chung tay làm nên Ngày hội KNĐMST rất thành công và nằm trong số ít các tỉnh làm được việc này

+ Hiện nay, Trang thông tin KNĐMST của tỉnh đã được xây dựng và đã đi vào hoạt động (Tin tức, Mô hình KNĐMST, Hỏi đáp, Sở hữu trí tuệ, Tra cứu về cơ sở dữ liệu của Cục Sở hữu trí tuệ (Sáng chế, Giải pháp hữu ích, Nhãn hiệu,....), tài liệu, văn bản về KNĐMST,...

+ Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST cho đại diện lãnh đạo các sở, ngành, UBND các huyện, lãnh đạo các trường Cao đẳng, THPT trên địa bàn tỉnh, đại diện các cơ quan đơn vị liên quan. Ban tổ chức cũng đã mời trực tiếp Ông Phạm Hồng Quất - Cục trưởng cục phát triển thị trường và doanh nghiệp KHCN và chuyên gia trao đổi trực tiếp.

Ông Phạm Hồng Quất trả lời các câu hỏi của các em học sinh trong Diễn đàn Khởi nghiệp sáng tạo trong thời đại kinh tế tri thức và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên 1

+ Các cán bộ phụ trách công tác KNĐMST của Sở KHCN cũng đã được tham dự lớp tập huấn về nâng cao năng lực hệ sinh thái KNĐMST ở địa phương với những chuyên gia, Giám đốc các Doanh nghiệp thành đạt; Giám đốc kiêm nhà Sáng tập Trung tâm thung lũng sillicon Việt Nam trực tiếp trình bày và chia sẻ kinh nghiệm.

+ Vừa qua, Bộ Trưởng Bộ Tài Chính ban hành thông tư 45/2019/TT-BTC quy định nội dung và mức chi hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST, Sở KHCN cũng đã tham mưu, trình UBND xem xét, trình HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 14/2019/NQ-HĐND tỉnh ngày 10/12/2019 quy định nội dung và mức chi hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST. Theo đó trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn hiện nay, đã có điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách và kinh phí phục vụ công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNDMST.

 Tuy nhiên, công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST còn nhiều hạn chế và còn gặp nhiều khó khăn:

- Lạng Sơn là tỉnh miền núi, biên giới, điều kiện kinh tế và xã hội và nguồn lực còn nhiều khó khăn, nhận thức của các tầng lớp nhân dân về KNĐMST còn rất hạn chế và không đồng đều. Nguồn nhân lực tại địa phương chưa có trình độ cao, khả năng tiếp thu và áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến còn nhiều hạn chế.

- Môi trường đầu tư còn hạn chế, địa điểm, quỹ đất bố trí cho doanh nghiệp còn nhiều khó khăn

- Việc hỗ trợ phát triển các ý tưởng KNĐMST, khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ và mô hình kinh doanh mới còn gặp nhiều khó khăn, nguồn lực đầu tư không có, thiếu tính đổi mới sáng tạo, thiếu các dịch vụ hỗ trợ về tiếp cận tài chính, các dịch vụ tư vấn hỗ trợ để có thể thương mại hóa sản phẩm, phát triển doanh nghiệp thành công. Hoạt động KNĐMST còn phân tán, chưa liên kết được các thành phần của hệ sinh thái KNĐMST.

- Một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh vẫn chưa thực sự chủ động và quan tâm đúng mức đến công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phụ trách công tác hỗ trợ KNĐMST còn hạn chế về kiến thức, kỹ năng, chưa có kinh nghiệm trong công tác hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

- Thiếu nguồn nhân lực có chất lượng cho KNĐMST, hiện nay các công ty lớn ở các tỉnh, thành phố lớn, tiềm năng phát triển mạnh, đặc biệt là công ty hoạt động liên quan đến lĩnh vực công nghệ đã thu hút ngày càng nhiều những nhân lực có chất lượng cao với mức lương đãi ngộ xứng đáng. Hơn nữa, một bộ phận các bạn trẻ chưa nhận thức đầy đủ về khởi nghiệp cũng như KNĐMST nên còn tâm lý e ngại, sợ khó, sợ thất bại.

- Doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh chủ yếu là doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, chủ yếu khởi nghiệp theo phương thức truyền thống, tự tạo, tự lập; chưa mạnh dạn ứng dụng, chuyển giao công nghệ nên sức cạnh tranh của sản phẩm chưa cao, tăng trưởng chậm. Các doanh nghiệp mới thành lập chưa mạnh dạn, chưa quan tâm để tìm kiếm, thu hút được những nhà đầu tư hoặc quỹ đầu tư; chưa biết tranh thủ sự hỗ trợ từ các nguồn đầu tư cho doanh nghiệp,…

- Thời gian từ khi đăng ký đến khi được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho tài sản trí tuệ nói chung còn chưa kịp thời, thời gian chờ xét còn dài. Trong khi đó việc bảo hộ quyền SHTT là rất quan trọng đối với doanh nghiệp KNĐMST trong việc chiếm ưu thế về chiến lược kinh doanh, sản phẩm mới trên thị trường và tránh được việc sao chép hàng nhái về công nghệ.

- Ngoài ra, sự thành công của các tổ chức, cá nhân, Doanh nghiệp tham gia KNĐMST đang phụ thuộc rất nhiều vào nhiều yếu tố, trong đó có các yếu tố về nguồn nhân lực, kiến thức, kỹ năng quản trị, kết nối các thành phần của hệ sinh thái KNĐMST, các chính sách của Nhà nước cũng như sự kết nối với các nhà đầu tư, các đối tác trong tỉnh, trong nước và quốc tế.

Để tiếp tục thúc đẩy, nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, một số giải pháp được đề xuất, trong đó tập trung vào triển khai, cụ thể hoá nội dung Nghị quyết 13/2019/NQ-HĐND ngày 10/12/2019 của Hội đồng nhân dân quy định nội dung và mức chi hỗ trợ hoạt động KNĐMST trên địa bàn tỉnh tích hợp trong việc tiếp tục triển khai Kế hoạch số 143/KH-UBND tỉnh về hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST giai đoạn 2017 - 2020 như sau:

1. Tập trung Duy trì Trang thông tin KNĐMST của tỉnh, hệ thống thông tin hỗ trợ quản lý hoạt động hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST. Trong đó: Tiếp tục hoàn thiện, nâng cấp, duy trì và cập nhật dữ liệu, thông tin thường xuyên trên Trang KNĐMST của tỉnh để thúc đẩy hiệu quả hoạt động Trang KNĐMST của tỉnh, hệ thống thông tin hỗ trợ quản lý hoạt động hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST. Khuyến khích đội ngũ cộng tác viên cung cấp tin, bài viết,...

- Mục đích: tuyên truyền, cung cấp thông tin chính thức về các hoạt động KNĐST

2. Phát triển hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực và dịch vụ cho KNĐMST. Trong đó tập trung vào nội dung Nghiên cứu, hỗ trợ trợ kinh phí mua bản quyền chương trình đào tạo, huấn luyện khởi nghiệp, chuyển giao, phổ biến giáo trình khởi nghiệp đã được nghiên cứu, thử nghiệm thành công trong nước, quốc tế cho một số cơ sở giáo dục, cơ sở ươm tạo và tổ chức thúc đẩy kinh doanh; Hỗ trợ kinh phí thuê chuyên gia trong nước, quốc tế để triển khai các khóa đào tạo KNĐMST, đào tạo huấn luyện viên khởi nghiệp, nhà đầu tư khởi nghiệp tại một số cơ sở giáo dục, cơ sở ươm tạo và tổ chức thúc đẩy kinh doanh.

- Mục đích: nâng cao năng lực cho đội ngũ phụ trách công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST trên địa bàn tỉnh; nâng cao kiến thức kĩ năng về KNĐMST; cung cấp các dịch vụ liên quan đến KNĐMST (UBND huyện Chi Lăng; thành phố; Bắc Sơn)

3. Nghiên cứu xây dựng Trung tâm hỗ trợ KNĐMST hoặc Khu làm việc chung

- Mục đích: Nhằm tạo điều kiện tốt nhất có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ KNĐMST, cung cấp các dịch vụ đào tạo, huấn luyện, tư vấn; kết nối đầu tư, khách hàng; cung cấp nguồn nhân lực, không gian làm việc, thiết bị dùng chung cho hoạt động KNĐMST,... đối với các cá nhân, tổ chức có tiềm năng phát triển hoạt động KNĐMST. Nghiên cứu, hỗ trợ duy trì hoạt động của Câu lạc bộ KNĐMST.

4. Xây dựng chương trình truyền thông về hoạt động khởi nghiệp, hỗ trợ KNĐMST

- Mục đích: tạo sự lan tỏa hơn nữa về các cơ chế, chính sách, hoạt động liên quan đến KNĐMST đến các tầng lớp Nhân dân trên địa bàn tỉnh một cách thường xuyên, liên tục  

5. Nghiên cứu, hỗ trợ kết nối mạng lưới khởi nghiệp

Hỗ trợ kinh phí thuê chuyên gia kết nối các mạng lưới khởi nghiệp, sự kiện khởi nghiệp, kết nối với các chuyên gia khởi nghiệp trong khu vực và trên thế giới; Thường xuyên triển khai các hoạt động hỗ trợ các tổ chức, cá nhân khởi nghiệp kết nối cung cầu, ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp KHCN; kết nối các doanh nghiệp, tổ chức, nhà khoa học; tiếp cận công nghệ mới, sản phẩm mới, thông tin về thị trường, sở hữu trí tuệ.

- Mục đích: Hỗ trợ trực tiếp các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong những giai đoạn đầu của KNĐMST để có được những tư vấn, hướng dẫn về kiến thức, kĩ năng quản trị doanh nghiệp

6. Nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ đối với doanh nghiệp KNĐMST

Trong đó tập trung vào các nội dung chính:

6.1. Nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ kinh phí cho doanh nghiệp KNĐMST trả tiền công lao động trực tiếp, trong đó: Nhiệm vụ hỗ trợ (được xây dựng dưới hình thức các nhiệm vụ KHCN) và dự toán kinh phí thực hiện nhiệm vụ KHCN.

6.2. Nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ kinh phí sử dụng dịch vụ KNĐMST (gồm: Đào tạo, huấn luyện khởi nghiệp; marketing, quảng bá sản phẩm, dịch vụ; khai thác, thông tin công nghệ, sáng chế; thanh toán, tài chính; đánh giá, định giá kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, tài sản trí tuệ, tư vấn pháp lý, sở hữu trí tuệ, đầu tư, thành lập doanh nghiệp KHCN, thương mại hóa kết qủa nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, tài sản trí tuệ).

6.3. Nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ kinh phí cung cấp không gian số, dịch vụ hỗ trợ trực tuyến; sản xuất thử nghiệm, làm sản phẩm mẫu, hoàn thiện công nghệ cho doanh nghiệp KNĐMST.

6.4. Nghiên cứu, đề xuất phương án hỗ trợ kinh phí để doanh nghiệp KNĐMST tham gia các khóa huấn luyện tập trung ngắn hạn tại một số tổ chức thúc đẩy kinh doanh uy tín ở nước ngoài.

7. Tổ chức cuộc thi KNĐSMT tỉnh Lạng Sơn năm 2020 và tham gia các sự kiện KNĐMST trong nước và quốc tế

Tham mưu tổ chức các đoàn gồm các thành viên là các cơ quan, đơn vị liên quan của tỉnh tham quan, học tập mô hình về KNĐMST trong nước cũng như quốc tế

Mục đích: học tập kinh nghiệm.

Đồng chí Nguyễn Thị Hà - Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Lạng Sơn thăm quan gian trưng bày Sản phẩm của các Starup tỉnh Lạng Sơn tại Ngày hội KNĐMST Quốc gia tổ chức tại Quảng Ninh tháng 12/2019

8. Khuyến khích hình thành và sử dụng các quỹ nhằm hỗ trợ hoạt động KNĐMST: Tiếp tục tuyên truyền, nghiên cứu, tham mưu cơ chế, chính sách huy động nguồn lực xã hội hóa từ các ngân hàng, tổ chức tài chính, các nhà đầu tư nhằm hỗ trợ các tổ chức, cá nhân KNĐMST trên địa bàn tỉnh.

- Mục đích: tăng thêm nguồn lực tài chính xã hội hóa hỗ trợ cho các tổ chức cá nhân doanh nghiệp KNĐMST

9. Tổ chức sơ kết công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2016 - 2020: Tổ chức Hội nghị sơ kết công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2016 - 2020; Xây dựng báo cáo kết quả công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2016 - 2020; Xây dựng Kế hoạch triển khai công tác Hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST giai đoạn 2021 - 2025 và Kế hoạch năm 2021.

Trên đây là tham luận về một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn. Hi vọng trong thời gian tới, với sự chung tay của các thành phần của Hệ sinh thái KNĐMST trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST có những bước khởi sắc. Từ đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ hệ sinh thái KNĐMST, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn được mạnh mẽ, thiết thực hơn, góp phần tích cực trong việc thực hiện một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đã được Bộ Trưởng Bộ KHCN nhấn mạnh: "Tiếp tục đổi mới hệ thống sáng tạo quốc gia theo hướng lấy doanh nghiệp làm trung tâm và trường đại học là chủ thể nghiên cứu mạnh. Thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia để phát triển mạnh lực lượng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có tiềm năng tăng trưởng nhanh".

Lưu Bá Mạc